2025 Mali Yılı Bütçe Teklifi ve Vergi Yükü
Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde bütçe görüşmeleri hız kesmeden devam ediyor. TBMM Başkanlığı’na sunulan 2025 Mali Yılı Merkezi Bütçe Teklifi‘nde brüt vergi geliri, 12 trilyon 651,5 milyar lira olarak öngörülmekte. 2024 yılına kıyasla, gelecek yıl için vergi gelirlerinde %45,4 oranında bir artış bekleniyor. Dünya Gazetesi’nden Naki Bakır, bu konuyu “Vergi yükünü yine ‘taban’ sırtlanacak” başlıklı yazısında ele alıyor.
Yazar, kamuda bozulan mali dengeleri rasyonel bir zemin üzerinde oturtmak için uygulanan parasal sıkılaşma programının devam ettiğini ve bu kapsamda yapılan çeşitli düzenlemelerle artırılan vergi yükünün 2025 yılında da en çok tüketiciler tarafından karşılanacağını belirtiyor. 2025 yılında 11 trilyonu aşması hedeflenen net vergi gelirlerinin yaklaşık 7,3 trilyon lira ile üçte ikilik bölümünün, tüketilen mal ve hizmetlerin fiyatları içinde yer alan dolaylı vergilerden sağlanacağı ifade ediliyor.
Ekonomi yönetiminin dolaylı vergi oranını düşürme vaatlerine rağmen, gelir, kar ve servet sahiplerinin vergi pastaındaki toplam payının yaklaşık üçte bir düzeyinde kalacağı öngörülüyor. 2025 yılı için öngörülen brüt vergi geliri, 12 trilyon 651,5 milyar lira olarak tahmin edilmekte. Buna göre, 2024 yılının tümünde gerçekleşmesi beklenen brüt vergi geliri 8 trilyon 700,2 milyar lira iken, tahsilatın gelecek yıl %45,4 artması bekleniyor. 2025’te gerçekleşmesi öngörülen 1 trilyon 512,7 milyar liralık “ret ve iade” sonrası net vergi tahsilatının 11 trilyon 138,8 milyar lira olması bekleniyor. Bu, bu yılın tümünde öngörülen net vergi geliri olan 7 trilyon 605,5 milyar liraya göre %46,5 oranında bir artışı ifade ediyor.
Üçte İkisini Tüketici Ödeyecek
Öngörülen bütçe büyüklüklerine göre, 2025’te toplam net vergi gelirinin %65,2’si, yurttaşların yaşamsal ihtiyaçları için tükettikleri mal ve hizmetlerin fiyatları içinde yer alan ve satın alırken ödedikleri Katma Değer Vergisi (KDV) ile Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) gibi dolaylı vergilerden bekleniyor. Buna karşılık, gelir, kar ve mülkiyet üzerinden alınan doğrudan vergilerde net gelir hedefi 3 trilyon 881,8 milyar lira olarak belirlenmiş. Bu kapsamda, Gelir Vergisi’nde yıllık tahsilatın 2 trilyon 129,7 milyar lira olması öngörülüyor. Bu tahsilatın büyük bir kısmı, çalışanların ücret ve maaşlarından yapılan kesintilerden oluşuyor. Şirketlerin ödediği Kurumlar Vergisi’nde ise 2025’te beklenen tahsilat 1 trilyon 636,8 milyar lira olarak öngörülmekte. Buna göre, 2025 vergi pastasında gelir ve kar üzerinden alınan vergilerin toplam payı %33,8 düzeyinde kalacak.
Yarıdan Fazlası KDV ve ÖTV’den
Motorlu Taşıt Vergisi, Veraset ve İntikal Vergisi ile Değerli Konut Vergisi gibi mülkiyet/servet üzerinden alınan vergilerde beklenen yıllık tahsilat ise yalnızca 115,4 milyar lira olarak öngörülüyor ve bu toplam pastanın sadece %1’ini oluşturuyor. Bunun da 106,4 milyar lirası, her yıl iki taksitte ödenen Motorlu Taşıt Vergisi’nden bekleniyor. En yaygın dolaylı vergi olan “dahilde alınan KDV” için 2025 yılı brüt tahsilat hedefi 2 trilyon 884,1 milyar lira iken, bu vergide 1 trilyon 387,7 milyar liralık ret ve iade öngörülüyor. Buna göre, dahilde alınan KDV’de gelecek yıl beklenen net gelir 1 trilyon 496,4 milyar lira olacak. 2025 yılında tüketilecek ithal ürünlerde beklenen KDV tahsilatının net tutarı ise 2 trilyon 103 milyar lira düzeyinde bulunuyor. Lüks tüketim malları, çevreye zararlı ürünler ve sağlık açısından risk taşıyan ürünler gibi kategorilerde değerlendirilen birçok üründen alınan ÖTV’den de yılın tamamında 2 trilyon 121,3 liralık net tahsilat hedefleniyor. Dolayısıyla yalnızca KDV ve ÖTV’den beklenen yıllık net gelir, 5 trilyon 720,7 milyar lira ile yıllık vergi pastasının %51,4’ünü oluşturuyor.
Verginin de Vergisi Var
KDV ve ÖTV, ürünlere göre değişen oranlarla uygulanıyor. Ürünün niteliğine göre KDV oranı %1 ile %20 arasında değişirken, ÖTV oranları ise %10 ile %220 arasında değişiklik göstermektedir. Akaryakıt, alkollü içki ve tütün ürünlerinde ise maktu ÖTV alınmaktadır. ÖTV, genellikle ürünün vergisiz satış fiyatına ekleniyor ve bu şekilde elde edilen toplam üzerinden KDV hesaplanıyor. Bu durum, halk arasında “verginin de vergisi” olarak bilinen durumu ortaya çıkarıyor.
2025’te Kim Ne Kadar ÖTV Ödeyecek?
Devlet, yıllar itibarıyla en fazla ÖTV gelirini motorlu taşıt satışlarından elde ediyor. 2025 yılında devletin kasasına girmesi hedeflenen toplam ÖTV’nin en büyük bölümü bu alandan bekleniyor. 2025 yılı merkezi yönetim bütçe hedeflerine göre gelecek yıl:
- Motorlu taşıt satın alanlar 818,8 milyar lira ÖTV ödeyecek,
- Akaryakıt ve doğal gaz tüketenler 538,2 milyar lira,
- Sigara tiryakileri ve diğer tütün mamulleri tüketenler 455,7 milyar lira,
- Alkollü içki içenler 170,8 milyar lira,
- Dayanıklı tüketim ve diğer ürünleri satın alanlar 144,9 milyar lira ÖTV ödeyecek.
Kaynak: Sözcü
