Ponzi Sistemi: Tarihçesi ve Özellikleri
Tarihte ilk kez Charles Ponzi tarafından 1920 yılında uygulanan Ponzi sistemi, dolandırıcıların masum vatandaşları kandırmak için kullandığı bir yöntem olarak günümüzde de varlığını sürdürmektedir.
PATRONUNDAN İLHAM ALMIŞTI
Charles Ponzi, tarihin en ünlü dolandırıcılarından biri olarak bilinmektedir. 1882 yılında İtalya’da doğan Ponzi, genç yaşta Amerika’ya göç etti ve burada çeşitli işlerde çalıştı. Ancak yasal yollarla zengin olamayacağını fark edince dolandırıcılık faaliyetlerine yönelmeye karar verdi. İlk büyük dolandırıcılığını Kanada’da bir bankada çalışırken gerçekleştirdi. Bankanın sahibi, İtalyan göçmenlerden topladığı paralarla haksız kazanç elde ediyordu; Ponzi de bu durumu gözlemleyerek patronunun dolandırıcılık tekniğinden ilham aldı. Ponzi şeması, yasalara uygun görünse de aslında sürdürülemez bir sistemdi ve Ponzi’nin başarısının temelinde insanların güvenini kötüye kullanma yeteneği yatıyordu.
3 AYDA SIFIRDAN MİLYONERLİĞE ULAŞTI
Ponzi tarafından kurulan şirket, 1920 yılında yalnızca bir yıl faaliyet gösterdiği halde, her hafta 30 bin dolar kazanmaya başlamıştı. O dönemdeki 30 bin doların günümüzdeki değeri yaklaşık 500 bin dolar civarında bir meblağdır. Ponzi’nin sistemi, beklenmedik bir şekilde büyüyerek birkaç ay içinde 1525 yatırımcının 440 bin dolar katkıda bulunmasına yol açtı. Ponzi, daha sonra “Ponzi şeması” olarak bilinen bu düzeni kurarak, yatırımcılarına kısa süre içerisinde yüksek kazançlar vaat etti. Ancak bu kazançları, önceki yatırımcılara yeni yatırımcılardan topladığı paralarla ödüyordu. Bu düzen bir süre boyunca devam etti ve Ponzi’nin ünü arttı; birçok insan bu sisteme dahil oldu. Ancak kazançlarının sahte olduğunu gizlemeye çalışırken yakalanması uzun sürmedi ve büyük bir dolandırıcılık yaptığı açığa çıktı. Sonuç olarak hapse girdi ve mal varlığına el konuldu. Yaz ayları geldiğinde, yaklaşık 8 bin yatırımcı tarafından şirkete emanet edilen miktar 2,5 milyon doları buldu. Günümüzdeki değerlerle bu paranın yaklaşık 40 milyon doların üzerinde bir meblağa denk geldiği bilinmektedir.
Dolandırıcılık yöntemi, günümüzde de birçok kişinin canını yakmaya devam etmektedir. PONZİ DOLANDIRICILIĞI İÇİNDE OLDUĞUNUZU NASIL ANLARSINIZ?
ABD Güvenlik Teşkilatı tarafından yayımlanan uyarı metnine göre, birçok Ponzi şeması ortak özelliklere sahiptir. Aşağıdaki uyarı işaretlerine dikkat etmek, Ponzi dolandırıcılığı hakkında bilgi sahibi olmanıza yardımcı olabilir:
- Risk almadan yüksek getiri: Her yatırım bir miktar risk taşır ve genellikle daha yüksek getiriler getiren yatırımlar daha fazla risk içerir. “Garanti” edilen yatırım fırsatlarına karşı son derece şüpheci olun.
- Tutarlı getiri garantisi: Yatırımlar zaman içinde dalgalanma eğilimindedir. Piyasa koşullarından bağımsız olarak düzenli pozitif getiriler sunan yatırımlara karşı dikkatli olun.
- Kayıt dışı yatırımlar: Ponzi şemaları genellikle yasal olarak kayıtlı olmayan yatırımları içerir. Kayıt, yatırımcıların şirketin yönetimi, ürünleri, hizmetleri ve finansmanı hakkında bilgiye erişim sağlamaları açısından önemlidir.
- Gizli, karmaşık stratejiler: Eğer size anlatılan stratejileri anlamıyorsanız veya bu konuda yeterli bilgi alamıyorsanız, o yatırımlardan uzak durun.
- Evrak işleriyle ilgili sorunlar: Hesap özeti hataları, fonların vaat edildiği gibi yatırılmadığının bir göstergesi olabilir.
- Ödeme almada zorluk: Eğer ödeme alamıyorsanız veya ödemeyi bozdurmada güçlük çekiyorsanız, bu durum bir alarm işareti olabilir. Ponzi şeması destekçileri, katılımcıların ödemelerini engellemek için daha yüksek getiriler vaat ederek onları yerlerinde kalmaya teşvik edebilirler.
Kaynak: Sözcü
