Cumhuriyetin kuruluşundan bu yana geçen 101 yıllık ekonomi tarihi, adeta ‘yapanlar’ ve ‘satanlar’ın icraatlarına sahne oldu. Ülkenin dört bir yanında fabrikaların kurulduğu ve tesislerin inşa edildiği cumhuriyetin ilk yılları ile devletin elinde ne varsa satıldığı son yıllar arasında büyük bir tezat bulunmaktadır. 63 yıl boyunca ilmek ilmek, tuğla tuğla, kuruş kuruş inşa edilen fabrikalar, tesisler ve işletmeler, özellikle son 20 yılda olmak üzere, 38 yıldır yok pahasına satılmaktadır. Miras bırakanların Türkiye’si, son dönemde miras yiyenlerin Türkiye’sine dönüşmüştür. 1986 yılından bu yana gerçekleştirilen her 100 liralık özelleştirme satışının 97 lirasını tek başına gerçekleştiren AKP, kamu mallarını satma rekoru kırmış ve tarihe geçmiştir.
Otomobil ve Uçak Fabrikaları Kuruldu
Savaştan yeni çıkmış genç Türkiye Cumhuriyeti, Atatürk’ün direktifleri doğrultusunda kısa sürede askeri zaferini iktisadi zaferle taçlandırmayı başardı. Şeker fabrikaları, tekstil fabrikaları, silah fabrikaları, otomobil fabrikaları ve hatta uçak fabrikaları o yıllarda hayata geçirildi. 1923’ten Atatürk’ün ölümüne kadar geçen 15 yıllık kısa sürede 41 fabrika kuruldu. Ölmeden önce demir çelik de dahil olmak üzere 5 fabrikanın temelini atan Atatürk, bu tesislerin açılışını göremedi. Finans olmadan sanayi ve ticaret alanında büyümek imkansızdı. Bunu gören Atatürk, her bir sanayi dalını, ticareti, tarımı, denizciliği, madenciliği ve inşaatı ayrı ayrı destekleyecek bankalar kurmaya başladı. Atatürk, 1924 ile 1937 yılları arasında Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası da dahil olmak üzere tam 12 banka kurdu. İlk kurduğu İş Bankası’nın ardından Türkiye Tütüncüler Bankası, Sanayi ve Maadin Bankası, Emlak ve Eytam Bankası, Esbank, Sümerbank, Halkbank, İller Bankası, Etibank ve Denizbank’ı ülkeye kazandırdı.
Cumhuriyetin Mirası Yendi Bitti
Atatürk döneminden başlayarak 1986 yılına kadar, yani 63 yıl boyunca iktidara gelen her hükümet, ülkeye yeni fabrikalar, bankalar ve tesisler kazandırdı. Ancak, 1986 yılından itibaren ülke mirası satılmaya başlandı. İlk kritik satış, Et ve Balık Kurumu (EBK) ile başladı ve devamı çorap söküğü gibi geldi. EBK’nın halka ucuz et üreten tesisleri kapandı ve kıymetli arsaları, tüketimin yeni mabetleri olan AVM’lere dönüştü. Özelleştirme, paraya sıkışan iktidarların adeta kurtarıcısı oldu. 1986’dan AKP’nin ilk yılları olan 2004’e kadar geçen 18 yıllık dönemde 4.8 milyar liralık özelleştirme yapıldı. 2004’ten bugüne kadar geçen 20 yıl ise adeta özelleştirme furyasına sahne oldu. 38 yıllık özelleştirme tarihinde elde edilen 150.9 milyar liralık satış gelirinin 146.1 milyar lirası yani yüzde 97’si AKP döneminde yapıldı. Mirasın satışından döviz bazında 71.1 milyar dolarlık hasılat elde edilmesine rağmen, satış masrafları 20.4 milyar doları yuttu ve kasaya sadece 50.7 milyar dolar girdi. Bu para da ağırlıklı olarak bol keseden alınan borçlara gitti, elde avuçta bir şey kalmadı.
Atatürk Bunları Kurup Millete Bıraktı:
- 2003: KAYSERİ’deki Taksan, Bolu Gerede’deki Gerkonsan, SEKA’nın Balıkesir, Afyon, Kastamonu, Aksu ve Çaycuma işletmeleriyle Taşucu tersane alanı, TEKEL’in kaya tuzu tesisleri, Çeşme, Kuşadası, Trabzon ve Dikili limanları, Sümer Holding’in Merinos Halı Markası ve Adıyaman İşletmesi, Türkiye Zirai Donatım Kurumu’nun Sakarya işletmesi, İş Bankası C, Arçelik, Tofaş, Ünye Çimento ve Türkiye Kalkınma Bankası’na ait kamunun elindeki hisselerle 277 adet taşınmaz, 103 arsa ve 90 adet lojman.
- 2004: TEKEL’in alkollü içkiler bölümü, Eskişehir Doğalgaz Şirketi (Esgaz), Artvin Murgul ile Kastamonu Küre’de bakır madeni çıkarıp işleyen Eti Bakır, Sivas ve Malatya’daki Divriği-Hekimhan Maden İşletmeleri, Bursa Doğalgaz Şirketi (Bursagaz), Amasya Şeker Fabrikası, Kütahya Tavşanlı’daki Eti Gümüş, Elazığ’daki Eti Krom, Antalya’daki Eti Elektrometalurji işletmeleri, Çayeli Bakır İşletmeleri, Kütahya Şeker Fabrikası, Türkiye Gübre Sanayi şirketine ait Gemlik ve İstanbul’daki fabrikaları ile Kütahya Gübre Varlıkları ve Şanlıurfa depoları arazisi, Sümer Holding’in Malatya, Bakırköy ve Diyarbakır işletmeleri, SEKA’nın Karacasu, Ardanuç ve Akkuş işletmeleriyle Ankara Alım Satım Müdürlüğü binası, EBÜAŞ’ın Samsun Soğuk Hava Deposu, Manisa Kombinası ve arsası, Sümer Holding’e ait Ortadoğu Teknopark şirketi, Çanakkale Deri, Malatya ve Tümosan işletmeleri, Türkiye Demir Çelik İşletmeleri’ne ait Kalkınma Bankası hisseleri, TEKEL’in Tuzluca ve Sekili tuzlaları, Bursa İnegöl’deki Kibrit Fabrikası, Karadeniz Bakır İşletmeleri’nin Samsun İşletmesi, Türkiye Denizcilik İşletmeleri’ne ait Ankara ve Samsun feribotları, THY’nin 126 milyon dolarlık hissesi ile 375 adet taşınmaz ve lojman.
- 2005: Fabrikalar ve taşınmazları: TÜRK Telekom, TEKEL’in sigara bölümü, İstanbul Ataköy Turizm, Ataköy Otelcilik, Ataköy Marina ve Yat İşletmeleri, Konya Seydişehir’deki Eti Alüminyum Fabrikası, Kıbrıs Türk Hava Yolları şirketi, Adapazarı Şeker Fabrikası, Türkiye Deniz İşletmeleri’nin Karadeniz ve Turan Emeksiz gemileri ile şehir hatları hizmetleri ve gemileri, TEKEL’in Kristal Tuz Rafinerisi ile Kağızman Tuzlası, Sümer Holding’in İstanbul İmar Şirketi, Beykoz İşletmesi, makina ve teçhizatları, Türkiye Gübre Sanayi’nin Samsun Gübre Fabrikası ve Ordu Fatsa ile Tekirdağ depoları, DSİ, Bayındırlık Bakanlığı ve Karayolları’nın Kayseri Erciyes’teki sosyal tesisleri, Sümer Holding’in Aselsan’daki hissesi, Sarıkamış ve Tercan işletmeleri, Yeşilova Halı ve Battaniye Fabrikası, Emekli Sandığı’nın Kuşadası Tatil Köyü ile İstanbul Hilton Oteli, THY’nin USAŞ’taki hissesi, TÜPRAŞ ve PETKİM’deki kamu hisselerinin bir bölümüyle 120 taşınmaz ile 41 adet arsa.
- 2006 – 2013: TÜPRAŞ, Erdemir, Başak Sigorta ve Başak Emeklilik, TEKEL’in Kayacık, Yavşan ve Kalırım tuzlaları, TEKEL’in ikiz kuleler olarak bilinen Ankara Başmüdürlük Binası ve Bodrum tesisleri, Emekli Sandığı’nın başkentteki Büyük Ankara Oteli ve Kızılay Emek İşhanı, İzmir’deki Büyük Efes Oteli, İstanbul’daki Büyük Tarabya Oteli, Türkiye Denizcilik İşletmeleri’nin Yakıt-2 gemisi, Çanakkale Şehir Hatları Hizmetleriyle 9 gemisi, THY’ye ait kamu hisselerinin bir bölümü, TCDİ-Deveci Maden Sahası İşletme Hakkı, TCDD Mersin Limanı, KGM İstanbul Levent Arsası, Sümer Holding- BUMAS, Araç Muayene İstasyonunun 1.-2. bölgesi, Emekli Sandığı’nın Bursa Çelik Palas Oteli, Petkim Petrokimya Holding A.Ş., Sümer Holding NİTROMAK Makine Kimya Nitro Nobel Kimya Sanayi A.Ş.’nin yüzde 33.5 hissesi, Tekel ve Sigara Sanayii İşletmeleri ve Ticareti A.Ş., Ankara Doğal Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş.’nin 9 santrali, Tekel ve Sigara Sanayi İşletmeleri’ne ait Pipo ve Nargile Markaları, Türk Telekomünikasyon A.Ş, TEDAŞ Başkent, Konya-Meram ve Sakarya elektrik dağıtım şirketleri, TEKEL Kastamonu Jüt İpliği fabrikasıyla makinve techizatı, TCDD’nin Samsun ve Bandırma limanları, Çamaltı ve Ayvalık tuzlaları, Eskişehir Osmangazi, Çamlıbel, Uludağ, Çoruh, Yeşilırmak ve Fırat elektrik dağıtım şirketleri, Sümer Holding’in Antalya Barit ve Mersin Taşucu işletmeleri, Bayburt, Çemişgezek, Bünyan, Çamardı, Pınarbaşı, Sızır, İznik, Dereköy, İnegöl, Cerrah, Mustafakemalpaşa, Suuçtu, Çağ Çağ, Otluca, Uludere, Girlevik, Adilcevaz, Ahlat, Malazgirt, Varto, Değirmendere, Karaçay, Turunçova, Finike, Kayadibi, Besni, Derne, Erkenek, Kernek ve Kovada 1-2 akarsu santralleri, İskenderun Limanı, Trakya Elektrik Dağıtım şirketi, ACISELSAN’ın (Acıpayan Selülöz Sanayi) yüzde 77 hissesi, Petkim’in yüzde 10 hissesi, Kayseri Elektrik’in yüzde 20 hissesi, Beykoz’daki iskele ve rıhtım, Halk Bankası’nın yüzde 24 hissesi, Galataport, Hamitabat Elektrik Üretim ve Tic. A.Ş., İstanbul Anadolu Elektrik, Boğaziçi Elektrik, Toroslar Elektrik, Araslar Elektrik, Dicle Elektrik, Vangölü Elektrik, Seyitömer ve Kangal Elektrik Santralleri, Yeditepe Beynelmilel Otelcilik’in yüzde 15 D grubu, yüzde 11 E grubu hissesi, TEDAŞ’ın Tekirdağ, Muğla, Bilecik, Düzce, İstanbul, Kocaeli ve Denizli’deki taşınmazları ile değişik il ve ilçelerde 1.533 adet taşınmaz, daire ve dükkan.
- 2014 – 2018: Muğla Gökova’daki Kemerköy ve Yeniköy termik santralleri, Kemerköy Liman Sahası, Yatağan Termik Santrali, Milli Piyango, TCDD’nin Derince Limanı, Orhaneli, Soma B ve Tunçbilek termik santralleri, Bursa Linyit İşletmeleri, Antalya’daki Maliye’nin Muratpaşa sosyal tesisleri, OYAK İnşaat’ın yüzde 25 hissesi, Fethiye, Manavgat, Doğankent, Kürtün, Torul, Karacaören 1 ve 2, Kadıncık 1 ve 2 hidroelektrik santralleri, İnebolu Liman sahası, Bodrum Gökçebel Yat Liman sahası, Türk Petrol Dağıtım A.Ş, Mersin Serbest Bölgesi’nin yüzde 21 hissesi, Şanlıurfa, Adıgüzel, Kemer, Almus, Köklüce, Yenice, Suçatı, Değirmendere, Karaçay ve Kuzuculu hidroelektrik santralleri, Anamur, Bozyazı, Mut-Derinçay, Silifke, Zeyne, Menzelet, Kılavuzlu, Sütçüler, Manyas ve Gönen hidroelektrik santralleri, Kırşehir, Turhan, Çorum, Elbistan, Muş, Erzincan, Erzurum, Afyon, Bor ve Alpullu şeker fabrikaları, Tekirdağ Limanı, Hidrojen Peroksit Sanayi ve Ticaret şirketinin yüzde 28 hissesi, İstanbul’dan Batman’a Mersin’den Rize’ye kadar yurdun dört bir köşesinde tam 10.77 adet taşınmaz, daire ve dükkan.
- 2019 – 2024: Tohma, Dinar, Çine, Ahiköy 1 ve 2, Çamlıca, Tortum, Topçam, Çal ve Mercan hidroelektrik santralleri, Gebze-Dilovası Doğalgaz Çevrim Santrali, Foça Tatil Köyü, Sümer Holding’e ait Karakuz Demir Madeni Sahası, Güllük Liman Sahası, Taşucu Limanı, 116’sı Adana Yumurtalık’ta olmak üzere büyük bölümü milyonlarca metrekare araziden oluşan toplam 874 adet taşınmaz.
Kaynak: Sözcü
