TEKEL’in Özelleştirilme Süreci ve Sonuçları
TEKEL, 2000’li yılların başında sahip olduğu alkollü içkiler ve sigara üretimiyle Türkiye pazarının tartışmasız lideri konumundaydı. Yerli ve yabancı şirketler, bu kârlı pazara girmek için sürekli fırsat arayışındaydılar. TEKEL’in sahibi olmak, birçok firma için ulaşılması zor bir hedef gibiydi.
İŞÇİLER KAYBETTİ Ancak, iktidar, “babalar gibi satarım” diyerek çıktığı yolda bu hayali gerçeğe dönüştürdü. Uluslararası Para Fonu’na (IMF) verilen taahhütlerin de etkisiyle, TEKEL’in bünyesindeki içki, sigara ve tuz tesisleri ayrıştırıldı. TEKEL, üç ayrı parçaya bölünerek özelleştirme sürecine çıkarıldı. TEKEL’in paha biçilmez markaları, çeşitli şirketler tarafından alınıp satıldı ve bu süreçte halkın malı üzerinden büyük kazançlar sağlandı. Ancak kaybedenler, tütün üreten çiftçiler ve TEKEL işçileri oldu.
TEKEL’in alkollü içkiler bölümü, 16 alkollü içki işletmesi, stokları ve tüm varlıklarıyla birlikte 2004 yılında 292 milyon dolara Nurol-Limak-Özaltın grubuna satıldı. Bu grup, firmanın ismini MEY İçki olarak değiştirip, iki yıl sonra 950 milyon dolara Texas Pacific Group’a sattı. Özelleştirme ihalesine katılan ilk şirket bu satıştan 3.2 TEKEL parası kazandı. Texas Pacific Group da bu şirketi 5 yıl işletip, 2011 yılında İngiliz Diageo şirketine 2.1 milyar dolara devretti. Böylece iktidar, 1 TEKEL’i “babalar gibi” satarak, alıp satan şirketlerin toplamda 7.2 TEKEL parası kazanmasına sebep oldu.
TEKEL Sigara ise 2008 yılında 1 milyar 710 milyon dolara İngiliz British American Tobacco’ya satıldı. Böylece, toplamda 6 büyük ve modern fabrika, 110 yaprak tütün işletmesi, 84 pazarlama müdürlüğü, 19 alkollü içki üreten tesis, 10 tuz işletmesi, 1 kibrit fabrikası, 1 ambalaj fabrikası ve 1 viskoz fabrikası kamunun elinden çıkmış oldu.
Çadırda 78 Gün Eylem
TEKEL’in fabrikalarının büyük bir kısmı kapatıldı ve gayrimenkulleri rant alanına dönüştürüldü. TEKEL’de çalışan 12 bin kamu işçisi, aniden işsiz kaldı. Sendikalı işçiler, haklarını aramak amacıyla Ankara’daki Kızılay Meydanı’na onlarca çadır kurarak direniş başlattı. Ancak bu direniş, işçilerin mutlu sona ulaşmasına yetmedi.
Örneğin, Adana’daki TEKEL fabrikası yerine bir alışveriş merkezi (AVM) inşa edildi.
TEKEL Özelleşti, Çiftçiler Göçtü
TEKEL sigara özelleştirildiğinde, kapanmayacağına dair sözler verilmiş olmasına rağmen, Adana, Samsun (Ballıca), Bitlis, İstanbul, Malatya ve Tokat fabrikaları kapatıldı. Tütün üreten çiftçiler ve işçiler, bir anda işsiz kaldı. TEKEL’in fabrikalarının kapanması, ekonomik ve sosyal yaşamı derinden sarstı. İşsiz kalan üretici çiftçiler ve işçiler, çareyi büyük şehirlere göç etmekte buldu. Özellikle Samsun, Bitlis, Malatya ve Tokat illeri, bu özelleştirmeden ağır yara aldı.
Kaynak: Sözcü
