Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne İhracatında Belirleyici Unsurlar
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) blog sayfası Merkezin Güncesi’nde yayımlanan “Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne (AB) İhracatında Belirleyici Unsurlar” adlı analiz, Türkiye’nin AB’ye ihracatındaki son gelişmeleri ve bu durumu etkileyen faktörleri detaylı bir şekilde ele alıyor. Analizin yazarları, TCMB Başdanışmanı Mahmut Günay, Uzman Ahmet Bilal Kurtoğlu ve Uzman Yardımcısı Furkan Höçük’tür.
Analizde, Türkiye’nin başlıca ticaret ortağı olan AB’ye yapılan ihracatın mevcut durumu ve belirleyici unsurlar üzerinde duruluyor. 2023’ün üçüncü çeyreğinden itibaren Türkiye ekonomisinin büyüme kompozisyonunda bir dengelenme sürecine girdiği belirtilirken, küresel büyümelerdeki zayıf seyrin Türkiye’nin ihracat performansını olumsuz etkilediği vurgulanıyor.
AB İhracatında Düşüş Yaşanan Dönemler
2002-2007 yılları arasında Türkiye’nin AB’ye yaptığı reel ihracatın istikrarlı bir artış gösterdiği ifade edilerek, bu dönemdeki gelişmelerin ardından 2008 küresel finans krizinin ihracatta belirgin bir düşüşe yol açtığı aktarılıyor. Krizin olumsuz etkilerinin azalmaya başlamasıyla birlikte Türkiye’nin AB’ye ihracatının toparlandığı ve 2010-2019 yılları arasında istikrarlı bir büyüme eğilimi sergilediği belirtiliyor. Ancak, Covid-19 salgını sonrası yaşanan sert düşüşün ardından Türkiye’nin ihracatının hızlı bir şekilde toparlandığı ve salgın öncesi eğilimlerin de üzerine çıktığı ifade ediliyor.
2022 yılının son çeyreğinden itibaren ise Türkiye’nin AB’ye yaptığı ihracatın, 2010-2019 döneminin eğilimlerinin altında seyrettiği gözlemleniyor. Analizde, AB dışına yapılan ihracatın artmasının Türkiye’nin toplam ihracatını koruduğu ve bu durumun AB’ye yapılan ihracat performansındaki zayıflamanın arkasındaki sebeplerden biri olarak değerlendirildiği aktarılıyor.
AB’ye İhracat Neden Zayıfladı?
2022 yılının üçüncü çeyreğinden sonra Türkiye’nin AB’ye ihracatındaki zayıflığın sebepleri arasında, AB milli geliri ile AB mal ithalatı arasındaki ayrışmanın dikkat çektiği ifade ediliyor. Salgın sonrası dönemde AB mal ithalatının milli gelire oranının düşmesinin, ithalatın ve ekonomik dinamiklerin değişimi ile ilgili olduğu belirtiliyor.
Analizde, şu ifadeler yer alıyor: “Öte yandan, hizmet ithalatının milli gelire oranı artmaya devam ediyor. AB’deki yakın dönem ithalat dinamikleri, ithalatın milli gelir esnekliğindeki düşüşün birkaç faktörden kaynaklandığını gösteriyor. Bu faktörler arasında talep kompozisyonundaki değişim ve stoklardaki düşüş bulunuyor. Özel tüketimdeki kaymalar da ithalatın milli gelir esnekliğindeki azalmaya katkıda bulunuyor.”
Türkiye’nin AB’ye reel ihracatını etkileyen unsurları daha iyi anlayabilmek için, ihracatın ana belirleyicileri olan talep ve göreli fiyatı içeren iki ayrı denklemin tahmin edildiği aktarılıyor. Bu bağlamda, gelişmiş ülke bazlı reel efektif döviz kuru ile AB GSYH’si ve AB ithalatı kullanılarak yapılan tahminlerin sonuçları, Türkiye’nin AB’ye mal ihracatında AB talep göstergesinin temel belirleyici olduğunu ortaya koyuyor.
Talep göstergesi olarak AB mal ithalatının kullanıldığı modelin son dönemde gerçekleşmelere daha yakın seyrettiği, GSYH kullanılan modelin ise daha yüksek bir ithalat seviyesini ima ettiği ifade ediliyor. Salgın sonrası dönemde, AB’ye yapılan ihracatın seyrinde AB ithalatının milli gelir esnekliğindeki değişimin de önemli bir rol oynadığı gözlemleniyor.
Sonuç olarak, analizde şu değerlendirmelere yer veriliyor: “AB’de mal ithalatının milli gelire oranı azalmasına rağmen, Ocak 2023 itibarıyla Türkiye’nin AB ithalatı içindeki payının kademeli olarak yükseldiği gözlemleniyor. Bu durum, AB pazarındaki koşulların ihracat üzerindeki olumsuz etkisinin pazar payı kazanımlarıyla kısmen telafi edildiği anlamına geliyor.”
Gelecek dönemde, uluslararası kuruluşların ve yatırımcıların tahminlerine göre, AB’de milli gelir büyümesinin kademeli olarak artması ve AB ithalatının büyümesinin milli gelir büyümesine oranının tarihi ortalamalara yakınsaması bekleniyor. Bu durumun Türkiye’nin AB’ye ihracatını destekleyeceği ve pazar payındaki olumlu görünümle birlikte AB’ye ihracatın artmaya devam edeceği değerlendiriliyor.
Kaynak: Sözcü
