Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın Ekim Ayı Fiyat Gelişmeleri Raporu
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), Ekim ayında yıllık enflasyonun gıda ve temel mallar gruplarında belirgin bir artış gösterdiğini, ancak diğer ana gruplarda düşüş yaşandığını bildirdi. Ekim ayı Fiyat Gelişmeleri Raporu’na göre, enflasyon kompozisyonu dikkat edilmesi gereken önemli bir unsur olarak öne çıkıyor.
Bu dönemde, geçici arz koşullarına bağlı olarak ve para politikasının doğrudan etkisi dışında kalan işlenmemiş gıda fiyatları, özellikle taze meyve ve sebze grubunda güçlü bir artış kaydetti. Taze meyve ve sebze dışındaki gıda enflasyonu aylık %1,29 ile daha düşük bir seyir izledi. Para politikasının etkilerinin daha belirgin hissedildiği temel mal ve talebe duyarlı bazı hizmet kalemlerinde ise daha ılımlı bir görünüm gözlemlendi.
Bu açıdan bakıldığında, manşet enflasyon düzeyi, kompozisyondaki bu düzelmeyi tam olarak yansıtmazken, diğer taraftan ana eğilim göstergeleri daha net bir resim sunuyor. Temel mal grubundaki aylık fiyat artışı, mevsimsel etkilerin gözlemlendiği giyim ve ayakkabı alt grubuna bağlı olarak bir önceki aya göre yükselirken, diğer alt grupların aylık enflasyon oranları yavaşladı. Mevsimsel etkilerden arındırıldığında, temel mal enflasyonunun Eylül ayına göre gerilediği gözlemlendi. Bu dönemde mevsimsellikten arındırılmış hizmet fiyatlarında da aylık artış yavaşladı.
Bu gelişmede, zayıflama kaydeden kira ve lokanta-otel gruplarının yanı sıra, eğitim kaynaklı göreli fiyat uyarlamasının tamamlanmasının da etkisiyle diğer hizmetler grubu öne çıktı. Üretici fiyatları aylık artışını ılımlı bir şekilde korurken, yıllık üretici enflasyonu gerileme eğilimini sürdürdü. Bu görünüm altında, mevsimsellikten arındırılmış verilerle ana eğilim göstergelerinde de bir yavaşlama kaydedildi.
Mevsimsellikten Arındırılmış Verilerde Gerileme
Mevsimsel etkilerden arındırılmış tüketici fiyat artışı, bir önceki aya kıyasla gerilerken, B endeksinin yıllık değişim oranı 1,13 puan azalarak %47,10, C endeksinin yıllık değişim oranı ise 1,35 puan düşüşle %47,75 seviyesine ulaştı. Yıllık tüketici enflasyonuna katkılar incelendiğinde, bu dönemde hizmet, enerji ve alkol-tütün-altın gruplarının katkıları sırasıyla 0,90, 0,36 ve 0,07 puan düşerken, gıda ve temel mal gruplarının katkıları sırasıyla 0,30 ve 0,23 puan arttı.
Mevsimsellikten arındırılmış verilerde, aylık artışlar bir önceki aya kıyasla C’de daha belirgin olmak üzere B ve C göstergelerinde yavaşlama kaydedildi. Fiyat artışları, B endeksini oluşturan gruplardan hizmet ve temel mallarda gerilerken, işlenmiş gıdada ise yükseliş gösterdi. TCMB bünyesinde takip edilen göstergeler bütün olarak incelendiğinde, Ekim ayında enflasyonun ana eğiliminin yavaşladığı değerlendirildi.
Hizmet fiyatları Ekim ayında %1,95 artarken, grup yıllık enflasyonu 3,14 puan azalarak %69,78 düzeyinde gerçekleşti. Yıllık enflasyon, ulaştırma ve kirada daha belirgin olmak üzere tüm alt gruplarda geriledi. Üçüncü çeyrekte %4-5 bandında artış kaydeden hizmet grubu fiyatlarının Ekim ayında mevsimsel unsurların da etkisiyle yavaşlaması dikkat çekti. Bu gelişmede ulaştırma, eğitim, kira ve lokanta-otel alt grupları belirleyici oldu.
Ekim ayında ulaştırma hizmetleri fiyatları, hava yolu ve kara yolu ile şehirlerarası taşımacılık alt kalemlerine bağlı olarak %2,04 düştü. Diğer hizmetler grubu enflasyonu, eğitim kaynaklı etkilerin tamamlanmasının da etkisiyle bir önceki aya kıyasla zayıfladı. Kira aylık enflasyonu Ekim ayında, sözleşme yenileme oranındaki düşüşün yanı sıra sözleşmelerde referans olarak kullanılan artış oranının da gerilemesiyle yavaşlama gösterdi. Bu dönemde konaklama grubundaki fiyat düşüşünün de desteğiyle lokanta-otel grubu aylık enflasyonu %1,44 oranında güç kaybetti.
Ekim ayında temel mal grubu yıllık enflasyonu 0,19 puan yükselerek %28,45 oldu. Aylık enflasyon ise giyim ve ayakkabı grubunda bir önceki aya kıyasla güçlenirken, diğer alt gruplarda yavaşladı. Dayanıklı mallarda aylık fiyat artışı %0,70 ile düşük seyretse de alt kırılım bazında farklılaşan bir görünüm sergiledi. Bu dönemde mobilya, tüketici elektroniği ve beyaz eşya kalemlerinde fiyat artışları izlenirken, otomobillerdeki düşüş olumsuz bir görünümün önüne geçti. Yeni sezona geçişle birlikte giyim ve ayakkabı fiyatları %14,60 yükselirken, alt grup yıllık enflasyonu 0,70 puan artışla %30,63 olarak gerçekleşti. Diğer temel mallar alt grubunda ilaç referans avro kurundaki güncellemenin etkileri hissedilse de fiyatlar %1,24 artışla bir önceki aya kıyasla bir miktar yavaşladı.
Akaryakıt ve Tüp Gaz Fiyatları Arttı
Enerji fiyatları Ekim ayında %1,35 artarken, grup yıllık enflasyonu 3,57 puan düşerek %59,37 oldu. Uluslararası enerji fiyatlarındaki gelişmelerin de etkisiyle katı yakıt, akaryakıt ve tüp gaz fiyatları sırasıyla aylık bazda %6, %1,84 ve %1,77 arttı. Ekim ayında tüketici enflasyonu üzerinde gıda fiyatlarının etkisi öne çıktı. Gıda ve alkolsüz içecekler grubu fiyatları bu dönemde %4,33 artış kaydederken, yıllık enflasyon 1,56 puan yükselerek %45,28 oldu. Yıllık enflasyon işlenmemiş gıda grubunda 3,71 puan yükselerek %47,05, işlenmiş gıda grubunda ise 0,33 puan gerileyerek %43,72 seviyesine ulaştı.
Ekim ayında işlenmemiş gıda fiyatları (yüzde 6,75), taze meyve ve sebze (yüzde 19,20) kaynaklı olarak yüksek bir artış gösterdi. İşlenmiş gıda fiyatları %2,22 artışla bir önceki aya kıyasla hızlanırken, tahıl fiyatlarının sürüklediği ekmek-tahıllar grubu %3,05 oranındaki fiyat artışıyla öne çıktı. Ekim ayında %1,83 artan diğer işlenmiş gıdada ise ayçiçek yağı ile çay-kahve alt kalemleri etkili oldu.
Yurt içi üretici fiyatları Ekim ayında %1,29 artış kaydederken, yıllık enflasyon 0,85 puan düşerek %32,24’e geriledi. Bu dönemde ana sanayi grupları itibarıyla, dayanıklı tüketim malı grubundaki fiyat artışı %2,82 olurken, sermaye malı (yüzde 0,67) ve enerji (yüzde -0,56) manşet oranını sınırlayan gruplar olarak öne çıktı. Sektörler bazında incelendiğinde, diğer mamul eşyalar, temel eczacılık ürünleri, metal cevherleri, içecekler, mobilya, deri ve ilgili ürünler ile giyim eşyası, fiyat artışları ile öne çıkan alt gruplar oldu.
Kaynak: Sözcü
