2016 yılında, paleontolog William Nava’nın gerçekleştirdiği çarpıcı bir keşif, kuşların karmaşık beyin yapılarının evrimine dair yeni bir pencere açtı. Bu keşif, yaklaşık 80 milyon yıl öncesine, Mezozoik Dönem’e ait olan “Navaornis hestiae” adlı fosilin ortaya çıkarılmasıyla mümkün oldu. Boyut olarak bir yıldız kuşuna benzeyen bu fosilin kafatası, olağanüstü bir şekilde korunmuş durumda. Bu durum, bu kadar eski bir tür için gerçekten nadir bir özellik taşıyor.
Navaornis’in mükemmel korunmuş fosili sayesinde, Cambridge Üniversitesi ve Los Angeles Doğa Tarihi Müzesi’nden araştırmacılar, bu kuşun beynini dijital ortamda yeniden inşa edebilmek için çalışmalarını yoğunlaştırdı.
70 Milyon Yıllık Boşluğu Doldurmak
Nature dergisinde yayımlanan bu araştırma, Navaornis’in modern kuş zekasının kökenlerine dair önemli bir eksikliği tamamlayabileceğini gösteriyor. Bu fosil, günümüz kuşları ile ilk kuş benzeri dinozorlar olan Archaeopteryx arasında 70 milyon yıllık bir boşluğu dolduruyor ve kuşların beyin yapılarının nasıl geliştiğini anlamamıza yardımcı oluyor. Navaornis, Archaeopteryx’ten daha büyük bir serebruma sahip olmasıyla dikkat çekiyor, bu da daha gelişmiş bilişsel yeteneklere işaret ediyor. Ancak, serebellum gibi diğer beyin yapıları daha az gelişmiş durumda, bu da Navaornis’in, modern kuşlarda görülen karmaşık uçuş kontrolünü henüz evrimleştirmediğini ortaya koyuyor.
Bu bulgular, araştırmacılar için tarihi bir dönüm noktası temsil ediyor. Micro-CT taramaları kullanılarak yapılan detaylı incelemelerde, bu fosilin kafatası ve beyni titizlikle yeniden yapılandırıldı. Araştırmanın başyazarı Profesör Daniel Field, bu keşfin önemine değinerek, “Modern kuşlar, hayvanlar aleminin en gelişmiş bilişsel yeteneklerine sahip. Ancak, kuşların bu eşsiz beyin yapılarına nasıl sahip olduğu ve zekalarının nasıl evrimleştiği, bilim insanları için uzun zamandır büyük bir gizemdi. İşte bu fosil, aradığımız kayıp parçayı bulmamıza yardımcı oldu.” dedi.
Çok Önemli Bir Adım
Navaornis, 130 milyon yıl önce modern kuşlardan ayrılan enantiornithines (ters kuşlar) adlı eski kuş grubuna ait. İlk bakışta kafatası, küçük bir güvercini andırsa da, yapılan detaylı incelemeler, Navaornis’in modern kuşlardan oldukça ilkel olduğunu gösteriyor. Modern kuşlarda uçuşu yöneten genişlemiş beyin yapısının aksine, Navaornis bu yapıyı taşımıyor. Peki, o zaman nasıl uçabiliyordu? Bu soru, evrimsel bulmacaya yeni bir boyut ekliyor.
Bu fosil, kuş bilişiminin evrimsel yolculuğunun ortasında yer alan bir türü temsil ediyor. Navaornis, yiyecek veya barınak bulma gibi hayatta kalma becerilerinde avantaj sağlamış olabilir ve belki de karmaşık sosyal davranışlar veya çiftleşme gösterileri sergileyebiliyordu. Araştırmacılar, bu fosilin, Archaeopteryx ile günümüz kuşları arasındaki bilişsel evrimi anlamada çok önemli bir adım olduğunu vurguluyorlar.
Sonraki keşifler, Brezilya’daki bu bölgede daha fazla fosil bulgusu elde edilirse, kuşların evrimine dair yeni bilgilerin ortaya çıkmasına yol açabilir. Profesör Field, “Bu sadece bir fosil değil, aynı zamanda kuş beyinlerinin evrimindeki kilit bir parça. Navaornis ile birlikte, Archaeopteryx’ten bugünkü dünyamızdaki en zeki ve davranışsal olarak en karmaşık kuşlara doğru evrimleşme sürecini daha net bir şekilde görebiliyoruz.” diye belirtti.
Kaynak: Sözcü
