Teknoloji Devlerinin Yüzleştiği Yasal Zorluklar
İsmail Şahin / İSTANBUL – Apple, Meta ve Amazon gibi önde gelen teknoloji şirketleri, Avrupa Birliği (AB) ve ABD tarafından açılan davalar sebebiyle yüksek miktarda tazminat ödemek zorunda kalıyorlar. Özellikle AB, tekelcilik konusundaki soruşturmalarında, bu şirketlerin yıllık ciroları üzerinden ceza uyguluyor. Şirketlerin ciroları yükseldikçe, karşılaştıkları cezalar da artıyor. Örneğin, Apple vergi sorunları nedeniyle 13 milyar euro tazminata mahkum edilirken, Meta’nın en az 10 milyar euro, Amazon’un ise 28 milyar dolar tazminat cezası ile karşı karşıya olduğu belirtiliyor.
AB Komisyonu, 2013 yılında İrlanda’nın Apple’a sağladığı yasadışı vergi avantajlarını soruşturmaya başladı. Üç yıl süren bu derinlemesine inceleme sonucunda, AB Komisyonu, İrlanda’nın 2003-2014 yılları arasında Apple’a 13 milyar euro tutarında vergi avantajı sağladığını tespit etti. Bu tutarın faiziyle birlikte geri ödenmesi istendi. Apple, bu karara itiraz etti; ancak AB’nin en yüksek yargı organı olan Adalet Divanı, bu kararı onaylayarak Apple’ın bu parayı ödemesine hükmetti.
Müzik Tekeli Davası
Avrupa Komisyonu, müzik platformu Spotify tarafından 2019 yılında yapılan antitröst şikayeti sonrasında Apple hakkında bir soruşturma başlattı. Soruşturma, Apple’ın iOS kullanıcı deneyimini kontrol etmesi ve geliştiricilerin App Store’da yer alabilmeleri için uymaları gereken şartları belirleyerek adil olmayan ticaret koşullarına yol açtığı sonucuna varıldı. Bu nedenle Apple’a, ‘App Store uygulamalarında hakim konumunu kötüye kullandığı’ gerekçesiyle 1.8 milyar euro (2 milyar dolar) para cezası verildi.
Fransız Rekabet Kurumu, 2020 yılında Apple’a, ülkedeki bağımsız satıcıları engelleyen tedarikçi firmalarla yaptığı “rekabet kurallarına aykırı” anlaşmalar nedeniyle 1.1 milyar euro tutarında rekor bir ceza kesti. Apple ile bu anlaşmaları yapan iki büyük toptan satış şirketi Tech Date ve Ingram’a, “indirimlerin engellenmesine aracılık ettikleri” için sırasıyla 76.1 milyon ve 63 milyon euro para cezası verildi. Ancak, Apple’ın itirazı üzerine ceza 372 milyon euro’ya indirildi.
Tekelleşme Davası
ABD Adalet Bakanlığı, cep telefonu pazarında tekelleşme ve rekabeti yok etme suçlamalarıyla Apple’a kapsamlı bir dava açtı. Bu davada Apple, App Store üzerindeki kontrolünü kötüye kullanmakla ve kullanıcı ile yazılımcıları App Store’a “kilitlemekle” suçlanıyor. Apple’ın uygulama mağazasında “tehdit” olarak gördüğü uygulamaları engellemek için yasa dışı adımlar attığı iddia ediliyor. Apple ise bu suçlamaları reddederek, iddialara karşı kararlılıkla mücadele edeceğini ifade ediyor. Bu dava, şu ana kadar Apple’a karşı açılan en kapsamlı dava olarak kaydediliyor.
Suçlu Bulunursa Rekor Ceza Gelebilir
Facebook, Instagram ve WhatsApp’ın sahibi olan Meta Platforms, 2023 yılında ABD’ye kullanıcı bilgilerini sızdırdığı gerekçesiyle Avrupa Birliği tarafından 1.3 milyar dolarlık rekor bir para cezasına çarptırıldı. İrlanda Veri Koruma Komisyonu’nun kararına göre, Meta’nın ABD’ye kişisel veri transferini 5 ay içinde durdurması ve 6 ay içinde veri işleme faaliyetlerini komisyonun kurallarına uygun hale getirmesi gerekiyor. Avrupa Komisyonu’nun yürüttüğü bu antitröst soruşturması, Meta’nın rakiplerine karşı pazar hakimiyetini kötüye kullandığı iddialarına dayanıyor. 2019 yılında başlatılan soruşturma, Meta’nın Facebook platformu üzerinden topladığı verilerle ücretsiz hizmetler sunduğu, ancak bu verilerden kâr elde ettiği yönündeki suçlamalarla ilgili.
Aralık 2022’de yapılan ön bulgulara göre, Meta’nın çevrimiçi sınıflandırılmış reklamlar pazarında rekabeti bozduğu ve bu verileri kullanarak kullanıcılarına reklam satışı gerçekleştirdiği tespit edildi. Eğer Meta suçlu bulunursa, şirketin 2023 yılı için yaklaşık 135 milyar dolar olan yıllık gelirinin yüzde 10’una kadar para cezasıyla karşı karşıya kalabileceği öngörülüyor.
İtalya da Affetmedi
İtalya’daki rekabet denetleme kurumu, piyasa hakimiyetini kötüye kullandığı gerekçesiyle Amazon’a 1.1 milyar euro ceza kesti. AB, Amazon’a perakende rekabetine zarar vermek, büyüklüğü ve veri tabanıyla haksız avantaj elde etmek suçlamasıyla dava açmış durumda. Pandemi sürecinde dünya ticaretinde oynadığı rol daha da büyüyen Amazon’un, bu pozisyonunu KOBİ’ler aleyhine kullandığı yönünde bir karar verilirse, küresel cirosunun yüzde 10’u kadar bir para cezasıyla karşılaşabileceği ifade ediliyor. Bu, 2019 rakamlarına göre hesaplandığında en az 28 milyar dolara denk geliyor.
