ABD ve Merkez Bankası İlişkileri
Donald Trump’ın yeniden ABD Başkanı seçilmesinin ardından, en çok merak edilen konulardan biri, Trump’ın daha önce gerginlik yaşadığı ABD Merkez Bankası (Fed) Başkanı Jerome Powell ile yeni dönemde nasıl bir ilişki kuracağı oldu. Trump, önceki başkanlık döneminde Fed’in faiz politikalarına sık sık müdahale etmeye çalışmıştı. Ancak Powell, seçimlerin ardından düzenlenen ilk basın toplantısında Trump’a karşı sağlam bir duruş sergileyerek, bağımsız bir merkez bankasının önemini vurguladı.
Fed’in faiz kararının açıklanmasının ardından konuşan Powell, Trump’ın kendisiyle ilgili herhangi bir talepte bulunması durumunda görevini bırakmayacağını ve ABD başkanının merkez bankası başkanını görevden alabilecek yasal bir yetkiye sahip olmadığını belirtti. Bu açıklamalar, Powell’ın başkanlık görevine olan bağlılığını ve merkez bankasının bağımsızlığını koruma konusundaki kararlılığını gösterdi. Powell’ın başkanlık görevi Mayıs 2026’da sona erecek. Bu tarihte, Trump yeni bir Fed başkanı atama yetkisine sahip olacak. Ayrıca, Trump, başkanlığı süresince en az bir kez daha Fed başkanını değiştirme fırsatına sahip olacak.
Türkiye’de Merkez Bankası Yönetimi
Türkiye’de ise, ‘tek adam rejimi’ olarak nitelendirilen yönetim biçimi Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a, her olumsuz ekonomik gelişmenin faturasını Merkez Bankası’na kesme yetkisi tanıyor. Son yıllarda yaşanan yüksek enflasyonun ve artan yoksulluğun en önemli temel sebebi, Merkez Bankası’nın bağımsızlığının zedelenmesi olarak öne çıkıyor. 2016-2024 yıllarını kapsayan 8 yıllık süreçte, en son Fatih Karahan göreve atanana kadar, toplamda 5 Merkez Bankası başkanı görev yaptı.
Bu başkanlar, ya düşük faiz politikalarının bir sonucu olarak artan yüksek enflasyonun sorumlusu gösterildi ya da enflasyonu kontrol altına almak için uygulanan yüksek faiz politikasının ardından, “faiz lobileri” suçlamasıyla görevden alındı. 2018 yılında geçiş yapılan Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi, Cumhurbaşkanı’na gerekli görmesi halinde Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) başkanını değiştirme yetkisini veriyor. Mevzuata göre, Merkez Bankası Başkanı (Guvernör), Cumhurbaşkanı kararıyla dört yıllık bir dönem için atanıyor.
Antidemokratik Sistem ve Merkez Bankası
Altınbaş Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, Trump’ın Fed başkanı Powell’a daha hızlı faiz indirimi talebiyle yüklenebileceğini ancak Fed başkanlarını görevden alma yetkisinin bulunmadığını belirtti. Türkiye’de ise, merkez bankası başkanlarının Cumhurbaşkanı tarafından kolaylıkla görevden alınabildiğini ifade eden Kozanoğlu, “Genellikle ekonomik olumsuz gidişatın faturası TCMB başkanlarına çıkarılıyor. Bu durum, keyfi tasarruflara kapı aralayan antidemokratik Cumhurbaşkanlığı Yönetim Sistemi’nin doğasından kaynaklanıyor” dedi.
Kaynak: Sözcü
