Aktif karbon tabletleri veya kapsülleri, ishal, hazımsızlık ve şişkinlik gibi sindirim sorunlarını tedavi etmek amacıyla birçok ülkede reçetesiz olarak temin edilebilen bir ilaç türüdür. Türkiye’de yaygın olarak bulunmayan bu aktif karbon hapları, ağız yoluyla alınmakta ve etkili olabilmesi için zehirlenme gerçekleşmeden kısa bir süre içinde tüketilmesi önerilmektedir. Araştırmalar, aktif kömürün siyanür, aşındırıcı maddeler, demir ve lityum zehirlenmelerine karşı etkili olmadığını, ancak fenobarbital ve karbamazepin gibi birçok oral zehirlenmenin tedavisinde kullanılabileceğini göstermektedir. Ayrıca irinotekan tedavisi gören kanser hastalarında ishalin önlenmesinde de faydalı olduğuna dair bazı kanıtlar mevcuttur.
2019 yılında Dünya Sağlık Örgütü tarafından yayınlanan Temel İlaçlar Listesi’nde yer alan aktif karbon, bağırsak hazırlığı amacıyla da kullanılmaktadır. Özellikle safra, pankreas ve böbrek taşlarının görüntülenmesi için karın radyografisi öncesinde bağırsak gazı içeriğini azaltma işlevi görmektedir.
İngiltere’de 19. Yüzyılın Başlarından Beri Kullanılıyor
Jacques L. Rolland ve Carol Sherman tarafından kaleme alınan ‘Yiyecek Ansiklopedisi’nde yer alan bilgilere göre, kömürlü bisküviler, İngiltere’de 19. yüzyılın başlarından itibaren gaz ve mide rahatsızlıklarına bir çözüm olarak piyasaya sürülmüştür. Ayrıca yakın dönemde bu tür kömür bisküvileri evcil hayvan bakım ürünleri olarak da pazarlanmıştır.
Tarihi Antik Mısır’a Kadar Ulaşıyor
Kömürün tıbbi bir ürün olarak kullanımı, M.Ö. 1500 yılına kadar uzanmaktadır. Antik Mısır’da, yaralardan kaynaklanan kötü kokuları nötralize etmek amacıyla aktif karbon kullanıldığı bilinmektedir. Yapılan araştırmalara göre, M.Ö. 400 yılında Fenikeliler suyu kömürleşmiş fıçılarda tutarak gemilerde depolanan suyun tadını iyileştirmek için kömürü kullanmışlardır. 19. yüzyılın başlarında aktif kömürün tıbbi kullanımı başlamış; bu döneme ait en sık alıntılanan deneylerden biri 1835 yılında gerçekleştirilmiştir. Bu deneyde, aktif kömürle karıştırılmış bir striknin dozunun, hiçbir zehirlenme belirtisi göstermediği gözlemlenmiştir.
Robert W. Derlet tarafından 1986 yılında yayımlanan makaleye göre, aktif kömürün faydalarını gösteren ilk deney 1835 yılında yapılmış ve bu deneyde aktif kömürle karıştırılmış striknin dozunun zehirlenme belirtisi yaratmadığı tespit edilmiştir.
Kaynak: Sözcü
