Rahip Brunson Krizi
Eylül 2016’da İzmir Diriliş Kilisesi Rahibi, ABD vatandaşı Andrew Craig Brunson’un ‘milli güvenliği tehdit eden faaliyetlerde bulunduğu’ iddiasıyla eşiyle birlikte Türkiye’den sınır dışı edilmesine karar verildi. Ancak, gizli bir tanığın verdiği ifade sonrasında Brunson, ‘FETÖ ve PKK bağlantılı’ olduğu gerekçesiyle tutuklandı. Mayıs 2017’de Trump ve Erdoğan’ın Washington’daki görüşmesinde Brunson meselesi gündeme geldi.
Ver Papazı, Al Papazı
Bu görüşmeden sadece 4 ay sonra Erdoğan, “Diyorlar ki, papazı bize verin. Bir papaz (Gülen) sizde var. Siz onu bize verin, biz de onu yargılayalım” şeklinde bir açıklama yaptı. Mart 2018’de Brunson için müebbet hapis cezası istendi ve 16 Nisan’da ilk duruşma gerçekleştirildi. Trump, “Papaz Brunson Türkiye’de zulme uğruyor” diyerek durumu dünya gündemine taşıdı.
Sonuçlarına Katlanırsınız
ABD Başkan Yardımcısı Mike Pence, “Brunson’u hemen serbest bırakın ya da sonuçlarına katlanmaya hazır olun” şeklinde bir mesaj yayınladı. Trump ise “Brunson’ın uzun süreli tutukluluk hali nedeniyle Türkiye’ye geniş yaptırımlar uygulanacak” dedi. Erdoğan ise “Bu can bu bedende o teröristi alamazsınız” yanıtını verdi. Ancak Brunson, nihayetinde tahliye edildi.
İki Bakan Kara Listede
1 Ağustos 2018’de ABD, Brunson’ın tutuklanmasında payları olduğu gerekçesiyle dönemin İçişleri Bakanı Süleyman Soylu ve Adalet Bakanı Abdulhamit Gül’e yaptırım uyguladı. Bu yaptırımlar, iki bakanın ABD’deki mal varlıklarına el konulmasını, ülkeye girişlerinin engellenmesini ve ABD ile tüm ticari ilişkilerinin dondurulmasını kapsıyordu.
Yaptırım Tehdidi ve F-35’ler
ABD Dışişleri Bakanlığı Yardımcısı Wess Mitchell, Brunson’un serbest bırakılmaması halinde Türkiye için “ciddi sonuçları olabilir” tehdidinde bulundu. Daha sonra F-35 uçaklarının teslimatı, Brunson’un serbest bırakılmasıyla ilişkilendirilmeye başlandı. Türkiye, ortağı olduğu F-35 projesinden çıkarıldı ve ödemesine rağmen uçakları alamadı.
Kudüs’ü Başkent Yaptırdı
Trump, 2017 yılında Kudüs’ü İsrail’in başkenti olarak tanıdığını açıkladı ve Tel Aviv’deki ABD Büyükelçiliği’ni Kudüs’e taşıdı. Erdoğan, bu kararı ‘bölgedeki barışı baltalayan tehlikeli bir adım’ olarak nitelendirerek Türkiye’nin İslam İşbirliği Teşkilatı’nı (İİT) olağanüstü toplantıya çağırdı. Bu karar, bölgede gerilim yaratıp yeni diplomatik gerginliklere yol açtı.
Aptallık Etme Mektubu
Suriye’deki gelişmeler de iki ülkeyi karşı karşıya getirdi. Türkiye’nin Barış Pınarı Harekatı yaptığı tarihte, 9 Ekim 2019’da Trump, diplomatik kuralları ihlal ederek Erdoğan’a bir mektup gönderdi. Mektupta, “Sayın Cumhurbaşkanı, gelin iyi bir anlaşma yapalım! Binlerce kişinin öldürülmesinden sorumlu tutulmak istemezsiniz ve biz de Türk ekonomisini mahvetmekten sorumlu olmak istemeyiz. Bunu yaparız. Size bunun bir örneğini Pastör Brunson olayında yaşatmıştım. Eğer iyi şeyler olmazsa, tarih sizi sonsuza dek bir şeytan olarak görür. Sert adamı oynama. Aptallık etme! Seni sonra arayacağım” ifadeleri yer aldı.
ABD Konsolosluk Çalışanı
ABD’nin İstanbul Başkonsolosluğu’nda görevli Metin Topuz, Eylül 2017’de teröre destek suçlamasıyla tutuklandı. Washington, buna karşılık Türkiye’ye vize kısıtlaması getirdi. Türkiye de Amerikan vatandaşlarına yönelik vize verme faaliyetlerini kısıtladı. Taraflar arasında yapılan diplomatik görüşmelerin ardından, vize kısıtlaması Ocak 2018’de kaldırıldı. Topuz, 2020 yılında 8 yıl 9 ay hapis cezasına çarptırıldı ve Kasım 2023’te tahliye edildi.
S-400 Yaptırımları
Türkiye’nin Rusya’dan S-400 hava savunma sistemlerini alması, NATO’daki konumu ve ABD ile ilişkileri açısından önemli bir kriz yarattı. Trump, Türkiye’nin S-400 alımını Obama yönetimine atfederek Erdoğan’ın açıklamalarını haklı bulduğunu belirtse de, NATO müttefikine karşı yaptırım uygulamak zorunda kaldı.
Korumaların Dayak Krizi
Erdoğan, 2017’de Washington’u ziyaret ettiği sırada, Büyükelçilik önünde terör örgütü bağlantılı kişilerin de yer aldığı bir grup tarafından protesto edildi. Erdoğan’ın korumaları, protestocuları dövdü. Bu olay, iki ülke arasında ciddi bir krize neden oldu ve açılan davada Erdoğan’ın 15 koruması hakkında yakalama kararı çıkarıldı.
YPG’ye TIR Dolusu Silahlar
Suriye’de Türkiye, ‘PKK’nın Suriye kolu’ olarak tanımladığı PYD-YPG’yi, ABD ise ‘Suriye Demokratik Güçleri’ olarak adlandırıyor. ABD, YPG’ye tırlarla silah yardımı yaptı. Erdoğan, sık sık bu tırların görüntülerini gündeme getirerek, “Böyle müttefiklik olur mu?” diyerek sordu. ABD, ‘terörist general’ olarak adlandırdığı Mazlum Kobani’yi meşru muhatap kabul ederek defalarca teşekkür etti.
Halkbank Davası
Halkbank’ın İran’a yaptırımları delme iddiaları, Türkiye-ABD ilişkilerinde başka bir krize yol açtı. İran asıllı Türk vatandaşı Reza Zarrab, 2016’da ABD’de tutuklandı ve Zarrap, Halkbank Genel Müdür Yardımcısı Hakan Atilla’yı suçladı. 2017’de ABD ziyaretinde, Atilla tutuklandı ve 28 ay hapis cezasına çarptı. Halkbank davası, şu an ‘rafta’ bekletilmektedir.
Kaynak: Sözcü
